تفاوت رشته های مهندسی شیمی، شیمی کاربردی و شیمی محض

مقدمه

گاهی برخی از دوستان و یا آشنایان و یا دوستانی که قصد انتخاب واحد کنکور دارند، سوال می پرسند که فرق مهندسی شیمی و رشته شیمی و یا شیمی محض و شیمی کاربردی چیست؟ در این نوشته به این سوال پاسخ خواهیم داد. تاریخ پیدایش دانش شیمی را شاید بتوان با پیدایش انسان بر کره زمین همزمان دانست. واژه شیمی خود داستان درازی دارد.ریشه این نام در واژه کیمیا است.خاستگاه واژه کیمیا از زبان پارسی باستان است.این واژه و داستان دانش شگفت انگیز آن به همراه دانشش به زبان عربی نوشته شد و اروپاییان با این واژه و دانش از طریق مسلمانان آشنا شدند و این دانش را با نام alchemy شناختند. دانش شیمی در کل به سه گرایش مهندسی شیمی،شیمی کاربردی و شیمی محض تقسیم می شود. در ادامه به معرفی هرکدام از این گرایش ها و بررسی تفاوت های آن ها خواهیم پرداخت.

معرفی رشته مهندسی شیمی

اوّلین درس در زمینه مهندسی شیمی نخستین بار توسط پروفسور «نورتون» در سال ۱۸۸۱ در دانشگاه MIT و در دانشکده مکانیک تدریس شد. نورتون شیمی صنعتی تدریس می‌کرد. در آن زمان صنایع شیمیایی رو به توسعه گذاشته بودند و لازم بود ساخت و بهره برداری از فرآیندهای شیمیایی توسّط افراد متخصّص صورت گیرد. در آن زمان طرّاحی و نظارت بر ساخت فرآیندهای شیمیایی و صنایع شیمیایی به دو شکل صورت می‌گرفت:

۱) به وسیله شیمی دان‌هایی که از تئوری‌های شیمیایی و علوم آزمایشگاهی آگاهی داشته، ولی اطّلاعات فنّی و تجارب کافی از طراحی صنعتی نداشتند.
۲) به وسیله مهندسان مکانیکی که تجربه طرّاحی صنعتی داشتند، ولی اطّلاعات کافی از فرآیندهای شیمیایی نداشتند.
این موضوع باعث شد که تا مدّتی برای طرّاحی واحدهای شیمیایی از شیمیدانان و مهندسان مکانیک به صورت مشترک استفاده شود. امّا برای هماهنگ کردن کار این دو گروه، به افرادی نیاز بود که هم از فرآیندهای شیمیایی و هم از طرّاحی صنعتی مطّلع باشند و هم تجربه‌های آزمایشگاهی لازم را داشته باشند. از این رو رشته‌ای جدید در دانشگاه‌ها با نام «شیمی صنعتی» یا «صنایع شیمیایی» به وجود آمد. با توسعه تدریجی صنایع شیکیایی، نیاز به چنین متخصّصانی که هم در زمینه طرّاحی صنعتی و هم در زمینه فرآیندهای شیمیایی تخصص داشتند، بیشتر احساس شد. به این ترتیب، دوره‌هایی با نام «مهندسی شیمی مدرن» در دانشگاه‌ها پایه گذاری شدند. توسعه صنایع شیمیایی باعث شد که دانشگاه‌ها اقدام به تأسیس دانشکده مهندسی شیمی به صورت مجزّا کرده و آن را جدا از رشته‌های شیمی و مکانیک تدریس کنند.

یک مهندس شیمی فردی است با قابلیت طراحی و کنترل وسایل و تجهیزات صنعتی برای تولید مواد شیمیایی که در عین حال مقداری از علم شیمی، که در طراحی های صنعتی لازم است، می داند. مهندسی شیمی علم کاربرد ریاضیات، شیمی، فیزیک و اقتصاد در فرآیند تبدیل مواد خام به مواد باارزش‌تر یا سودمندتر است. مهندسی شیمی را می‌توان بطور کلی علم استفاده از موازنه جرم، موازنه انرژی و موازنه اندازه حرکت برای طراحی و کنترل واحدهای فرآیندی شیمیایی از قبیل واحد‌های یک پالایشگاه پتروشیمی، صنایع چوب و کاغذ و غیره در نظر گرفت.

مهندسی شیمی عمدتاً در طراحی و نگهداری فرآیندهای شیمیایی برای تولید انبوه به کار می‌رود. به این بخش از مهندسی شیمی، مهندسی فرآیند گفته می‌شود. فرآیندهای مجزایی که توسط یک مهندس شیمی به کار گرفته می‌شوند (مانند تقطیر، استخراج و…)، عملیات واحد نام داشته و شامل واکنش شیمیایی، عملیات انتقال جرم، انتقال حرارت و انتقال اندازه حرکت هستند. این فرآیندها برای سنتز شیمیایی یا جداسازی شیمیایی با هم ترکیب می‌شوند.
سه قانون فیزیکی اساسی در مهندسی شیمی، اصل بقای جرم، اصل بقای انرژی و اصل بقای اندازه حرکت هستند. انتقال ماده و انرژی در یک فرآیند شیمیایی با استفاده از موازنه جرم و انرژی برای کل واحد، عملیات واحد یا بخشی از آن ارزیابی می‌شود. مهندسین شیمی اصول ترمودینامیک، سینتیک واکنش و پدیده‌های انتقال را به کار می‌گیرند.

 گرایش‌ها و ابعاد مختلف این رشته در کارشناسی ارشد

در ادامه به معرفی گرایش های این رشته در مقطع کارشناسی ارشد می پردازیم.

• گرایش طراحی فرایند

این گرایش از آنجا که شامل دروس تخصصی کاربردی در صنایع مهندسی شیمی می‌باشد، در بین دانشجویان علاقه‌مندان زیادی دارد. در این گرایش دانشجویان با اصول طراحی فرایندهای مهندسی شیمی و تجهیزات مربوطه آشنا می‌شوند و همچنین کار کردن با نرم‌افزارهای طراحی مهندسی شیمی را فرا می‌گیرند. طراحی تجهیزات فرایندی، طراحی مفهومی فرایندهای شیمیایی، ایمنی در فرایندهای شیمیایی و طراحی فرایندها به کمک کامپیوتر از جمله دروس تخصصی این گرایش می‌باشد. دروس مشترک این گرایش عبارتند از مکانیک سیالات پیشرفته، طراحی راکتور پیشرفته و ریاضیات عددی پیشرفته.

• گرایش پدیده‌های انتقال و فرایندهای جداسازی

در این گرایش دانشجویان دروس مربوط به پدیده‌های انتقال یعنی انتقال حرارت پیشرفته، انتقال جرم پیشرفته و انتقال مومنتوم (مکانیک سیالات پیشرفته) را می‌گذرانند. آشنایی با انواع فرایندهای جداسازی مانند تقطیر، استخراج، تبلور و نیز شبیه‌سازی و مدل‌سازی فرایندها از جمله مباحثی است که به صورت تخصصی در این گرایش مورد بررسی قرار می‌گیرند. این گرایش با توجه به دروس مربوطه زمینه‌ای مناسب را برای ادامه تحصیل در دوره دکتری فراهم می‌سازد. دروس مشترک این گرایش عبارتند از: ریاضیات عددی پیشرفته، طراحی راکتور پیشرفته و ترمودینامیک پیشرفته.

• گرایش پلیمر

رشد روزافزون کاربرد مواد پلیمری در صنایع و همچنین وسعت مباحث مربوط به علم پلیمر، سبب افزایش تعداد علاقه‌مندان به این گرایش گردیده است. شیمی فیزیک پلیمرها، رئولوژی پلیمرها، خواص مکانیکی و شکل‌دهی مواد پلیمری و همچنین مکانیک کامپوزیت‌ها به صورت تخصصی در گرایش پلیمر تدریس می‌گردند. این گرایش زمینه‌ای مناسب را برای دانشجویانی فراهم می‌آورد که قصد ادامه تحصیل در دوره دکترای پلیمر را دارند. ریاضیات عددی پیشرفته و طراحی راکتور پیشرفته دروس مشترک گرایش پلیمر می‌باشند.

• گرایش ترموسینیتیک و کاتالیست

همان‌گونه که از نام این گرایش برمی‌آید، مبحث تخصصی آن ترمودینامیک و واکنش‌های شیمیایی است. مبانی کاتالیست‌ها در مهندسی شیمی، فرایندهای الکتروشیمیایی، ترمودینامیک محلول‌ها و ترمودینامیک آماری از دروس تخصصی این گرایش می‌باشند. دانشجویان علاقه‌مند به مباحث ترمودینامیکی با انتخاب این گرایش می‌توانند زمینه‌ای مناسب برای ادامه این مبحث را در دوره دکتری برای خود فراهم آورند. دروس مشترک این گرایش عبارتند از ریاضیات عددی پیشرفته، مکانیک سیالات پیشرفته، انتقال جرم پیشرفته و طراحی راکتور پیشرفته.

• گرایش شبیه‌سازی و کنترل

آشنایی با سیستم‌های کنترلی حاکم بر فرایندها موضوع اصلی این گرایش می‌باشد. درس ریاضیات مهندسی نقش مهمی را در فهم دروس این گرایش ایفاء می‌کند. کنترل مدرن و بهینه، کنترل دیجیتالی، کنترل غیر خطی و کاربرد هوش مصنوعی در مهندسی شیمی از جمله دروس تخصصی این گرایش می‌باشند. دروس مشترک این گرایش عبارتند از طراحی راکتور پیشرفته، ریاضیات مهندسی پیشرفته و مکانیک سیالات پیشرفته.

• گرایش محیط زیست

مسائل محیط زیستی صنایع از موضوعاتی است که اخیراً مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. از آنجا که صنایع مربوط به مهندسی شیمی از جمله صنایعی هستند که تأثیر فراوانی در محیط زیست دارند لذا گرایش محیط زیست در مهندسی شیمی اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. مباحث تصفیه آب و فاضلاب و ضایعات جامد، تصفیه بی‌هوازی و کنترل آلودگی هوا از جمله موضوعاتی هستند که در این گرایش به صورت تخصصی آموزش داده می‌شوند. مکانیک سیالات پیشرفته، ریاضیات عددی پیشرفته و طراحی راکتور پیشرفته دروس مشترک این گرایش می‌باشند.

در نوشته گرایش های رشته مهندسی شیمی این رشته را بیشتر مورد بررسی قرار داده ایم.

معرفی رشته شیمی کاربردی

حد فاصل بین شیمی محض و رشته های مهندسی شیمی است که فارغ التحصیلان می توانند در صنایع مختلف شیمیایی مانند چرم،رنگ،پلیمرٍ،صنایع داروسازی و … مشغول به کار شوند و طبیعی است هر چه علم پیشرفته تر باشد نیاز به این دانشجویان و فارغ التحصیلان بیشتر است. نقش شیمی کاربردی در دنیای امروز به تکنولوژی حرف اول را می زند و چون ما کشور در حال توسعه ای هستیم باید برای پیشرفت تکنولوژی کوشش کنیم.در نتیجه پیشرفت تکنولوژی به شیمی بر می گردد.اولین چیزهایی که یک دانشجو احتیاج دارد علاقه،تجربه و آزمایش است.

دانشجویان این رشته از دید صنعتی و کاربردی به شیمی نگاه کرده و وظیفه انتقال یافته های جدیدی در عرضه شیمی به صنعت و تکنولوژی را به عهده دارند و در طراحی واحدهای مختلف و پی ریزیهای آنها منابع بسیار عظیم معدنی و گاز و نفت نقش دارند. ما احتیاج به دانش آموختگانی داریم که بتوانیم از این منابع بزرگ علمی در جهت رفاه و امنیت کشور استفاده کنیم.
کسانی که در این رشته فعالیت می کنند باید از نظر ریاضیات،فیزیک و شیمی اطلاعات اولیه داشته و به آن علاقه نیز داشته باشند.

وضعیت ادامه تحصیل شیمی کاربردی

دوره کارشناسی شیمی کاربردی بیشتر با تئوری ها همراه است اما بازار کار نیازمند افرادی با مهارت و با تجربه می باشد بدین ترتیب علاقه مندان می توانند در مقاطع بالاتر ارشد شیمی و دکترا نیز به تحصیل بپردازند. گرایش های این رشته در مقطع ارشد (بر اساس دفترچه کنکور ارشد ۹۵) عبارتند از:

•  شیمی گرایش شیمی فیزیک
•  شیمی گرایش شیمی آلی
• -شیمی گرایش شیمی معدنی
•  شیمی گرایش شیمی تجزیه
•  شیمی کاربردی
•  فیتو شیمی
• نانو شیمی
• آموزش شیمی
• پیشرانه ها
• شیمی گرایش شیمی پلیمر
• علوم و تکنولوژی پلیمر
• شیمی گرایش شیمی دریا
•  شیمی دارویی
•  شیمی کاتالیست

معرفی رشته شیمی محض

از آنجایی که مبانی نظری شیمی در دانشگاه‌ها در واحدهای درسی شیمی محض تدریس می‌شود دانستن این مبانی علمی و استفاده از آنها برای دروس آزمایشگاهی الزامی است. جدایی شیمی محض و شیمی کاربردی در مقطع کارشناسی در دانشگاه‌ها به معنای بی‌نیازی دانشجویان شاخه شیمی کاربردی از دانستن برخی دروس شیمی محض نیست و این دروس نیز به دانشجویان گرایش شیمی کاربردی تدریس می‌شود.
بخش های اصلی رشته شیمی محض عبارتند از:

• شیمی فیزیک: که پایه و اساس کلیه شاخه های دیگر را تشکیل می دهد، و شامل ویژگی های فیزیکی مواد و ابزار تئوری بررسی آنهاست. این علم که دارای دانشمندان بنامی چون گیبس،هلمهولتز،آرنیوس،نرنست،شرودینگر و … می باشد و با فیزیک رابطه ای نزدیک دارد.
• شیمی آلی: که به مطالعه ترکیبات کربن دار،غیر از ترکیباتی چون دی اکسید کربن می پردازد و به همین دلیل به آن شیمی ترکیبات کربن نیز می گویند.
• شیمی معدنی: یکی دیگر از شاخه های علم شیمی است که بطور کلی شامل بررسی،تحلیل و تفسیر نظریه های خواص و واکنش های تمام عناصر و ترکیبات آنها به جز هیدروکربنها و اغلب مشتقات آنهاست. به عبارت دیگر می توان چنین اظهار نظر کرد که شیمی معدنی کلیه موادی که از جمله ترکیبات کربن نباشند،به استثنای اکسیدهای کربن و دی سولفید کربن را در بر می گیرد.
• شیمی تجزیه:به تعیین ترکیبات مواد و اجزای تشکیل دهنده آنها می پردازد و شامل جداسازی،شناسایی و تعیین مقدار نسبی اجزای سازنده یک نمونه از ماده است که شامل دو نوع کمی و کیفی می باشد.

 گرایش‌ها و ابعاد مختلف این رشته در کارشناسی ارشد

رشته شیمی در مقطع کارشناسی ارشد دارای گرایش‌های شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، شیمی فیزیک، شیمی کاربردی، نانو شیمی و فیتو شیمی  و مهندسی شیمی خو مشتمل بر 7 گرایش است. کارشناسی ارشد مهندسی شیمی همچون پل رابطی است که دوره کارشناسی و دکترای این رشته به هم متصل می‌کند. در این دوره دانشجویان با گذراندن سطوح پیشرفته دروس دوره کارشناسی، از طرفی با جزئیات مباحث علمی دوره کارشناسی همچون مکانیک سیالات، ترمودینامیک، انتقال حرارت و… آشنا گردیده و از طرف دیگر به صورت مقدماتی با کلیات مباحث دوره دکتری آشنا می‌شوند.

برای آشنایی بیشتر با دروس، درس های اصلی این سه رشته را در زیر می آوریم

• دروس اصلی مهندسی شیمی

برنامه نوسی کامپیوتر
آشنایی با مهندسی شیمی
موازنه جرم و انرژی
استاتیک و مقاومت مصالح
مکانیک سیالات ۱
مکانیک سیالات ۲
ترمودینامیک۱
ترمودینامیک ۲
شیمی فیزیک
انتقال حرارت ۱
انتقال حرارت ۲
انتقال جرم
طراحی راکتورهای شیمیایی
عملیات واحد ۱
عملیات واحد ۲
کنترل فرایند ۱
کنترل فرایند ۲
طرح و اقتصاد مهندسی
پروژه کارشناسی
و آزمایشگاه های مختلف دروس

• دروس اختصاصی  شیمی محض

مبانی شیمی کوانتم
نظریه گروه
طیف سنجی مولکولی
شیمی فیزیک آلی
اصول صنایع شیمیایی
شیمی آلی فلزی
شیمی داروویی
شیمی سطح و حالن جامد
شیمی هسته ای
سنتز مواد آلی

• دروس اختصاصی  شیمی کاربردی

اصول محاسبات شیمی صنعتی
شیمی صنعتی ۱
شیمی صنعتی ۲
اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی
جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی
خوردگی فلزات
مبانی شیمی پلیمر
شیمی و تکنولوژی رنگ
شیمی صنایع معدنی
شیشه گری
شیمی و تکنولوژی مواد غذایی

• لیست دروس اصلی و مشترک شیمی محض و شیمی کاربردی:

شیمی عمومی ۱
شیمی عمومی ۲
شیمی فیزیک ۱
شیمی آلی ۱
شیمی تجزیه ۱
شیمی معدنی ۱
شیمی فیزیک ۲
شیمی آلی ۲
شیمی تجزیه ۲
شیمی معدنی ۲
شیمی آلی ۳
شیمی تجزیه دستگاهی
کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی
جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی

موقعیت های شغلی برای فارغ التحصیلان هر رشته

هر کارخانه تولیدی اعم از کوچک یا بزرگ نیاز به یک مهندس شیمی دارد. چون تقریبا تمام فرآیندهای نوین از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند. کشور ما نیز به عنوان یک کشور نفت‌خیز برای استخراج، پالایش، انتقال نفت و همچنین برای تبدیل نفت به فرآورده‌های شیمیایی که دارای ارزش افزوده بسیار زیادی هستند، نیاز به مهندسین شیمی دارد. فعالیت در دو بخش مهم صنعت یعنی طراحی رآکتورها و طراحی دستگاههایی که به جداسازی مواد می‌پردازند. نیز تنها منحصر به مهندسین شیمی می‌شود. علاوه بر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، همه کارخانه‌ها از جمله کارخانه‌های سیمان، سرامیک، صنایع غذایی و حتی نیروگاهها به مهندس شیمی نیاز دارند. در ادامه به بررسی موقعیت های شغلی برای رشته های شیمی محض، مهندسی شیمی و شیمی کاربردی میپردازیم.

موقعیت های شغلی برای رشته شیمی محض

زمینه‌های اشتغال و بازار کار رشته شیمی از جمله معدود رشته‌هایی است که فارغ‌التحصیل آن می‌تواند همیشه مشغول به کار باشد. چون هر کارخانه‌ای که دایر شود، در بخش کنترل کیفیت کالاهای ساخته شده نیاز به یک شیمی‌دان دارد. در تمام صنایع نیز احتیاج به فارغ‌التحصیلان شیمی داریم تا مواد اولیه را با توجه به استانداردهای جهانی بررسی کرده و رد یا قبول کنند. در مقطع لیسانس شیمی دارای دو گرایش محض و کاربردی است. فارغ‌التحصیل شیمی محض در شروع یک فعالیت صنعتی نقش دارد چرا که او راهکارهای تئوریک ساخت یک ماده را ارائه می‌دهد و سپس یک فارغ‌التحصیل شیمی کاربردی و یا مهندس شیمی طراحی نیمه صنعتی ماده مورد نظر را ارائه می‌دهد.

موارد جذب فارغ التحصیلان رشته شیمی

•  طرح، نظارت و اجرای طرح‌های تحقیقاتی کوچک و بزرگ شیمیایی در سطوح مختلف کاربردی و علمی محض، در دانشگاه‌ها، کارخانجات و مراکز تحقیقاتی، به منظور ارتقای کمی و کیفی محصولات مورد نیاز جامعه.
• مسوولیت و ارائه خدمات در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی، پیگیری و ارائه معیارهای استاندارد به منظور افزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی و همچنین مواد مصرفی کارخانه‌ها و صنایع.
• -ارائه خدمات آموزشی در سطح دانشگاهها وعهده‌دار شدن مسوولیت هدایت آزمایشگاه‌ها، دبیرستانها و موسسات آموزشی.
• ارائه طرح‌های پژوهشی به منظور استفاده از منابع اولیه ارزنده موجود در جامعه در جهت افزایش بهره‌وری از آن‌ها و جلوگیری از صادرات بی‌رویه مواد اولیه ارزشمند و تبدیل آن‌ها به محصولات واسطه‌ای که ارزش اقتصادی بالاتری دارند.
• ارائه خدمات در کارخانجات پتروشیمی، پلاستیک، لاستیک، رنگ و رزین، الیاف، صنایع غذایی، صنایع دارویی، بهداشتی و شوینده‌ها .
• آمادگی برای ادامه تحصیلات در مقاطع بالاتر برای تامین کادر علمی دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی. کمک به توسعه صنایع دستی که در سطح گسترده‌ای در جامعه پراکنده هستند؛ از جمله ساخت رنگ‌های بهتر و متنوع‌تر، بخصوص استفاده از رنگ‌های طبیعی موجود در صنعت فرش ، چرم‌سازی ، موادغذایی و… علاوه بر موارد فوق یک شیمیست می‌تواند با کمترین امکانات کارگاه کوچکی دایر کرده و بعضی از مواد مورد نیاز جامعه را تولید کند. دوره کارشناسی ارشد شیمی دوره‌ای با گرایش‌های تخصصی در شش گرایش (شیمی آلی ، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، شیمی فیزیک، شیمی کاربردی و فیتوشیمی) است.

موارد جذب فارغ التحصیلان رشته مهندسی شیمی

در خصوص زمینه‌های کاری مهندسی شیمی می‌توان گفت که محدوده وسیعی را شامل می‌شود و بطور خلاصه می‌توان آنرا به چند گروه تقسیم کرد.

• گروهی از مهندسین شیمی می‌توانند در مراکز تحقیقاتی از جمله پژوهشگاه های صنعت نفت به تحقیق و پژوهش در زمینه نحوه تولید و ساخت مواد یا در زمینه توسعه در کار‌خانه‌های شیمیایی به عنوان مسؤول و مدیر کارخانه با مهندس بهره بردار به فعالیت مشغول شوند.
• برخی دیگر از مهندسین شیمی به‌عنوان مسؤول تعمیر و نگهداری کار می‌کنند.
• برخی از مهندسین شیمی نیز با توجه به آشنایی شان با مواد شیمیایی، به فعالیتهای بازرگانی در زمینه مواد شیمیایی اقدام می‌کنند.

البته در خصوص فعالیت مهندسین شیمی، توضیح یک نکته ضروری است و آن اینکه چون مهندسی شیمی در جامعه ما آن چنان که باید شناخته شده نیست، بسیاری از مردم، حتی طبقه تحصیل کرده جامعه نیز جایگاه مهندسین شیمی و مهندسین مکانیک را به خوبی نمی‌شناسند و در نتیجه، امور مربوط به مهندسین شیمی را به مهندسین مکانیک واگذار کرده، چنین تصور می‌کنند که زمینه کاری مهندسین شیمی، مشابه زمینه کاری تحصیل کردگان رشته شیمی (علوم پایه)، فقط در آزمایشگاههای شیمی است و باید فقط در خصوص علوم شیمی فعالیت کنند. به عبارت دیگر به گذشته بازگشت کرده، فعالیتهای فنی و کارهای مهندسی را در محدوده کاری مهندسی مکانیک می‌پندارند.

موارد جذب فارغ التحصیلان رشته شیمی کاربردی

دانش آموختگان رشته شیمی کاربردی در فعالیت های زیر می توانند به کار مشغول شوند:

• تدریس شیمی در دبیرستانها
• کمک به تدریس شیمی از طریق بر عهده گرفتن مسؤلیت آزمایشگاهها در دانشگاه
• انجام فعالیتهای پژوهشی در مؤسسات یا دانشگاهها
• فعالیت در شرکتها،کارخانجات و مراکز صنعتی در بخشهای آزمایشگاهی یا تحقیقاتی
• فعالیت در آزمایشگاههای کنترل کیفیت مواد اولیه
• طراحی پروژه های مربوط به واحدهای صنعتی از نگاه رشته شیمی

دانش آموختگان این رشته به دلیل اینکه از تجربیاتی در زمینه صنعت و موارد مربوط به آن برخوردار می شوند از فرصتهای بیشتری در زمینه اشتغال در صنعت برخوردار خواهند بود.

جمع بندی

وجود شیمیستها و مهندسین شیمی که پابه پای همدیگر در شاخه های گوناگون صنعت به کار مشغولند ، سبب شده است که برخی از افراد ، شیمیست و مهندس شیمی را یکی بدانند ، اما در صنعت وضعیت کاملا” متفاوت است. معمولا” شیمیستها عهده دار تجزیه شیمیایی ، اندازه گیری خواص وویژیگی های فیزیکی ترکیب یا سنتز یک ماده شیمیایی جدید و تکوین یک فرایند جدید شیمیایی میباشد.تمام این کارها برروی میز آزمایشگاه و یا شرایط مشابه و به کمک ابزارآلات صورت میگیرد. پس از اینکه محصول یا فرایندی توسط شیمیست در آزمایشگاه موردبررسی قرار گرفت مراحل بعدی به عهده مهندس شیمی است که تکنولوژی تکوین یافته توسط شیمیست رابه نحو اقتصادی در مورد فرایند پیاده کند و اسباب کار را طوری فراهم کند تا سالانه صدها تن از ماده مورد نظر به روش مرحله ای ( batch ) یا پیوسته ( continuous ) تولید وروانه بازار کند.

در حقیقت مهندس شیمی نقش مترجم تکنولوژی نوین یافته توسط شیمیست را بر عهده دارد که وظیفه آن کاهش هزینه تولید است. مهندس شیمی در دانشگاه درسهایی را میگذراند که در آنها به جنبه تکنولوژی اشاره شده است ، مانند ترمودینامیک طراحی فرایندها،طراحی ابزار انجام واکنشها و قوانین تجارت و محیط زیست و….

شایان ذکر است دروسی نظیر ریاضیات و برنامه ریزی کامپیوتر بین این دورشته مشترک است و پس از خاتمه چهار ساله دانشگاه در صورتی که هردو وارد کارخانه ای شوند حقوق مهندس شیمی بیشتر از شیمیست است ،زیرا ماهیت کار مهندس شیمی طوری است که از نظر عملیات شیمیایی بیشتربا سلامتی مردم سروکار دارد.حال آنکه شیمی محض دانشی است که میتواند تنها به خاطر ارزش خود وجود داشته باشد و این همان چیزی است که شیمیست با آن سروکار دارد.

شاید بتوان تفاوت شیمیست و مهندسی شیمی را اینگونه بیان داشت ، سرکار شیمیست بیشتر با گسترش مرزهای دانش و بدست آوردن علم ازراه مطالعه خواص ،ترکیب و ساختار ماده و تکوین و کنترل آزمایشگاهی فرایندهای شیمیایی به منظور رسیدن به یک هدف خاص میباشد .در صورتی که کار اصلی مهندسی شیمی بهره گیری از دانش و تکنولوژی موجود برای تکوین و توسعه فرایندها و طراحی عملیاتی واحدهای تولیدی صنعتی و نیمه صنعتی است که درآنها مواد دستخوش تغییرات فیزیکی یا شیمیایی میگردد.